AI

Opinie: Graag minder AI op school, want we willen zelf leren nadenken

In lessen zonder laptops en telefoons stellen klasgenoten meer vragen en leren ze meer, merkt Donna Janssen. Daarom stelt ze: maak leerlingen niet afhankelijk van chatbots.

Dit artikel is geschreven door Donna Janssen Gepubliceerd op 3 oktober 2025, 15:01 Dit is een ingezonden opiniestuk. Het standpunt in dit artikel is niet per definitie ook het standpunt van Trouw.

Kunstmatige intelligentie lijkt niet te stoppen, ook niet in het onderwijs. En zeker, van het beantwoorden van simpele vragen tot het oplossen van een wiskundige vergelijking tot een volledige samenvatting van een boek dat je leest voor Nederlands: AI is een goed hulpmiddel. Maar nu dreigt het gevaar dat we de ontwikkeling van het jonge puberbrein opofferen aan gemak. Ik maak mij hierom grote zorgen. Ik zie namelijk zelf op school hoeveel AI wordt gebruikt in de lessen. Sommige leerlingen gebruiken het nauwelijks, sommige gebruiken het voor elke opdracht die ze voor school krijgen. Daarom is het tijd voor maatregelen.

Op school zie ik hoe snel AI zijn weg vindt in het klaslokaal. Leerlingen gebruiken het steeds meer, voor het bedenken van creatieve verhalen of om een opiniestuk zoals dit te schrijven. En precies daar begint het te wringen. Ik erger mij kapot aan het feit dat er leerlingen zijn die een 9 halen voor een opdracht die ze aan ChatGPT hebben uitbesteed, terwijl ik die opdracht zélf heb gemaakt en een 7 krijg.

Volgens het kennisplatform DigiWijzer heeft het intensieve gebruik van AI-gevolgen voor de ontwikkeling van jongeren. Het leidt tot minder creativiteit en minder flexibiliteit, en juist die vaardigheden heb je in het leven hard nodig. Door steeds vaker op AI te vertrouwen, laten we onze hersenen letterlijk minder hard werken. ChatGPT beantwoordt zorgvuldig al je vragen. Het is dus heel verleidelijk om denkwerk aan ChatGPT uit te besteden. En dat zie ik terug in het onderwijs. Sommige leerlingen weten niet eens hoe ze moeten beginnen met een opdracht zonder hulp van AI.

Ongelijkheid in het klaslokaal Daarnaast zorgt het toenemende gebruik van AI voor ongelijkheid in het klaslokaal. Niet iedereen weet hoe je AI op een slimme manier gebruikt. En ook de beoordeling is oneerlijk: docenten hebben vaak niet door of iets door een leerling zelf is geschreven of door AI. Het verschil tussen inzet en imitatie wordt steeds moeilijker te herkennen. Dat brengt mij bij de belangrijkste vraag: hoe kunnen we het gebruik van AI terugdringen? Want hoewel we AI niet kunnen verbieden, kunnen we wél bedenken hoe we het gebruik ervan in goede banen kunnen leiden.

Het gevaar dreigt dat we de ontwikkeling van het jonge puberbrein opofferen aan gemak

Een maatregel die je kunt nemen is het geven van meer mondelinge of klassikale lessen. Wanneer je opdrachten klassikaal of mondeling bespreekt, wordt het veel lastiger om AI te gebruiken. Leerlingen moeten zelf nadenken, zelf verwoorden wat ze bedoelen, en kunnen niet zo gemakkelijk AI gebruiken. Bovendien zorgt deze maatregel voor meer interactie en betere uitleg. Leerlingen zullen vaker en meer vragen stellen, omdat ze beter letten op de lesstof.

Zonder laptops wordt er beter opgelet Dit merk ik zelf ook in lessen waar geen laptops te bekennen zijn. Leerlingen letten vele malen beter op, begrijpen de lesstof beter en stellen meer vragen. Als we geen laptops meer gebruiken, hebben leerlingen geen toegang meer tot ChatGPT. Zeker niet op scholen waar ook een telefoonverbod geldt. Daardoor letten leerlingen beter op de lesstof en gaan ze meer zelf nadenken.

Sommige leerlingen weten zonder AI niet eens hoe ze moeten beginnen met een opdracht

AI verdwijnt niet, en dat hoeft ook niet. Maar het risico bestaat dat leerlingen te afhankelijk worden van AI-gebruik in de lessen. Het kan een krachtig hulpmiddel zijn, mits we er verstandig mee omgaan. Als we dat niet doen, dreigen we iets waardevols kwijt te raken: het zelf nadenken, onze creativiteit en het leren maken van fouten. Daarom luidt mijn oproep: laat gemak niet belangrijker worden dan ontwikkeling.

"We're not done yet," he boomed, threatening like some Mafia boss the dying Gaza Strip at the United Nations General Assembly, which was as empty as a theater that's been screening the same movie for too many weeks. "We're not done yet," he also threatened Israelis who want him out of their lives already.

Prime Minister Benjamin Netanyahu's speech Friday highlighted again the fact that we are not done yet with him and that he is not done yet with the Gaza Strip and with us.

Despite the bizarre lapel pin with a QR code linking to images and videos of the October 7 massacre, the childish gimmicks, the pop quiz, the map and the loudspeakers in Gaza, he is still a first-rate demagogue: a mass murderer, the No. 1 most-wanted – the very fact that he is allowed on the dais at the UN is a scandal – posing as Mother Teresa.

Have American Jews pushed Israel toward extremism or moderation? Anyone listening to him who knew nothing about what his country is doing in Gaza and the West Bank might be tempted to think that the Israel Defense Forces is the Salvation Army, that Israel was competing with UNICEF in aiding needy children, and that he himself is a lifelong follower of Mahatma Gandhi's teachings. Yes, Netanyahu still has it.

Get ahead of the conversation with Haaretz’s opinion editor’s top commentaries Email * post@stylo.nl Please enter a valid email address Sign Up The beginning boded well. The mass exodus from the hall should have shamed every Israeli, finally causing them to ask: Perhaps Israel did something wrong after all? It's safe to assume that most Israelis would respond, "It's the antisemitism, stupid."

A rogue Israeli force operates in Gaza, endangering soldiers and Palestinian civilians Abandon the hostages and wipe out Gaza? Okay. Israel ousted from Eurovision? The horror Recognizing Palestine: Who's doing it and what it actually means Then came some authenticity: The prime minister proudly related how Israel hammered, destroyed, crushed, crippled and devastated the entire surrounding region. Dozens of synonyms for annihilation. He used his customary black marker to draw check marks on last year's map, covering the entire zone of destruction and perhaps ones to come as well. What an honor. Only Gaza was missing. And the West Bank. Maybe he forgot them.

• Advertisement -

A group of sycophants – particularly small this year, without all the wealthy Jews of previous years – applauded; the chief of staff of the Prime Minister's Office, Tzachi Braverman, cast severe looks all around, making sure that no one refrained.

Then came the demagoguery, the propaganda and the unbearable lies, even by his standards. "You saw the picture of Evyatar David. Emaciated, forced to dig his own grave," he said. Did you, prime minister, see the picture of Marwan Barghouti in an Israeli prison?

Open gallery view Smoke rises following an Israeli military strike in Gaza City, as seen from the central Gaza Strip, Friday.Credit: Abdel Kareem Hana/AP Did you see the human skeleton, this man who could have brought peace? You've turned good into evil … and evil into good, he preached in Biblical terms to European countries that have recognized a Palestinian state.

• Advertisement -

By good you meant Israel, Netanyahu? How did your hand not shake when you wrote these words? How did your voice not tremble when you said them? Is it good to kill 1,000 babies under the age of 1 and 20,000 children overall? To create 40,000 new orphans? To systematically obliterate Gaza, leaving not a single stone standing?

If that is your good, then what is evil? Is it humane to speak of allowing aid equal to 3,000 calories a day for every resident into the Strip? Is mentioning a beautiful young couple from the Israeli embassy in Washington that was murdered nearby legitimate for the person who is responsible for killing tens of thousands of beautiful young couples in Gaza – killing that he isn't done with, by his own admission?

Is it fair to claim (without stating the source) that nearly 90 percent of Palestinians supported the October 7 attack, without saying how many Jewish Israelis support the genocide, some in joy and some in silence? The only true figure he quoted was that over 90 percent of Israeli lawmakers voted against the imposition of a Palestinian state. How true and how shameful.

• Advertisement -

The pinnacle of this mendacious demagoguery came in the defense against claims of genocide. Did the Nazis ask the Jews kindly to leave, he asked, comparing Israel to the Nazis. Well, Mr. Netanyahu, the Nazis expelled Jews before the extermination began.

Between 1939 and 1941 they expelled and deported Jews from Germany, Czechoslovakia and Austria to occupied Poland. Their Madagascar Plan recalls your and Donald Trump's Riviera plan. The Armenian holocaust also began with mass expulsions.

We're not done yet, said my prime minister, the prime minister of everyone.

Ga direct naar inhoudGa naar ‘artikel luisteren’

Vier redenen waarom AI-beeld populair is bij uiterst rechts Achtergrond Artificiële intelligentie Radicaal-rechtse partijen in Europa omarmen AI – zoals ook PVV-leider Wilders met de afbeelding van een boze moslimvrouw. Wat maakt AI voor deze partijen zo aantrekkelijk?

AuteursMarko de HaanHanna Hosman Gepubliceerd op 22 augustus 2025

Leestijd 6 minuten

Luisteren Open ‘luister naar artikel’

Leeslijst

De Argentijnse president Javier Milei afgebeeld als superman. Beeld via Instagram

AI maakt fantasieën waar. In superheldenpak redt de ultrarechtse president Javier Milei een vrouw in een jurk in de kleuren van de Argentijnse vlag. Trump deelt een beeld van zichzelf als paus. Elon Musk presenteert zich als Romeins krijgsheer. Of, kwaadaardiger: in Nederland visualiseert Wilders zijn schrikbeeld van ‘islamitisch Nederland’ met een nepvideo. Of biedt hij, zoals onlangs, de kiezer met een AI-gegenereerd beeld de keus tussen een glimlachende blonde vrouw (‘PVV’) en een bozige, oude vrouw met hoofddoek (‘PvdA’).

In 2024, een jaar met veel verkiezingen wereldwijd, analyseerde hoogleraar kunstmatige intelligentie en maatschappij Claes de Vreese (Universiteit van Amsterdam) met zijn team de inzet van AI-beelden. In alle verkiezingen speelde dit nieuwe instrument een rol. „Als je vraagt: is dit het begin van het einde van de democratie? Waarschijnlijk niet. Maar we moeten ons realiseren dat dit soort materiaal en technieken nu volop onderdeel zijn van campagnes”, zegt De Vreese tegen NRC.

Rond de vorige landelijke verkiezingen in Nederland (in november 2023) constateerde De Groene Amsterdammer dat AI vooral door de achterban van de PVV werd ingezet. In de campagne voor de komende verkiezingen in oktober worden AI-beelden ook door de PVV-leider gebruikt. Vaak is niet duidelijk wie die beelden heeft gecreëerd. Tot nu toe beperkt het gebruik van AI-beelden in de politiek zich voornamelijk tot radicaal- en extreem-rechts, zien de experts die NRC sprak. Waarom is dit juist voor die politieke hoek zo’n aantrekkelijk instrument?

1 Gevoelde realiteit Dat Geert Wilders inspeelt op angstgevoelens en deze aanwakkert met beelden tegen de islam, is niet nieuw, zegt Mariken van der Velden, universitair hoofddocent politieke communicatie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. In 2008 zette Wilders de korte film Fitna (zestien minuten) op internet, waarin Koranverzen worden afgewisseld met beelden van aanslagen, zoals die op 11 september 2001 in New York en in Madrid op 11 maart 2004. Dat filmpje leidde tot internationale ophef, rellen in Nederland, aangiftes en een Kamerdebat. In 2017 deelde Wilders een afbeelding waarop D66-leider Alexander Pechtold gefotoshopt was in een beeld van een demonstratie voor de invoering van de sharia.

Nieuw is dat dergelijke beelden met kunstmatige intelligentie kunnen worden gemaakt. AI-tools kunnen makkelijk worden ingezet om „een ‘gevoelsmatige realiteit’ te visualiseren die niet bestaat, maar die wel een stemming oproept en versterkt”, zei hoogleraar digitale cultuur en kunsten Roland Meyer (Universität Zürich en Zürcher Hochschule der Künste) in maart in de Duitse podcast Sozusagen.

Verkiezingspost van PVV-leider Wilders.Beeld via X

De extreemrechtse AfD in Baden-Württemberg deelde in december 2023 bijvoorbeeld een AI-afbeelding van een militair beveiligde kerstmarkt, omheind met prikkeldraad. De partij wilde hiermee inspelen op de angst voor incidenten op kerstmarkten na eerdere aanslagen. Er was, verklaarde een persmedewerker, namelijk geen echte afbeelding die het gevoel weergaf dat de partij over wilde brengen.

De ‘gevoelde realiteit’ die uiterst rechtse partijen uitdragen, past bij de utopische visioenen die ze hun kiezers graag voorspiegelen. En juist in het presenteren van geïdealiseerde toekomstbeelden zijn populistische en radicaal-rechtse partijen beter dan andere, betoogt Étienne F. Augé, propaganda-onderzoeker aan de Erasmus Universiteit. Dat is makkelijker dan het propageren van een genuanceerde toekomstvisie waarin problemen altijd blijven bestaan. En: makkelijker te visualiseren, zeker met kunstmatige intelligentie.

2 Alles voor aandacht Aandacht is alles op het internet. Hoe controversiëler en disruptiever de boodschap, hoe meer aandacht deze genereert. Daarbij helpt het als een bericht over de schreef gaat, onjuist is, een uitvergroting of extreme versie van de werkelijkheid toont. Daar maken populistische en radicaal-rechtse partijen gebruik van.

Uiterst rechts wist online al goed gebruik te maken van memes. Onderzoeker Sal Hagen (UvA), die promoveerde op onderzoek naar het populaire extreemrechtse forum 4chan, zag dat de „sterke meme-cultuur” vruchtbare voedingsbodem is voor radicaal- of extreem-rechtse bewegingen, vertelt hij in een blog van de UvA. Juist omdat je met memes goed een simpel, zwart-wit wereldbeeld kan neerzetten dat aansluit bij een populistische boodschap.

Elon Musk als Romeins krijgsheer.

Door Trump gedeeld beeld van zichzelf als paus.Beeld via X/Truth Social Bij gematigde partijen past het instrument van controverse minder. Zij zien meer bezwaren bij grensoverschrijding en zijn inherent gericht op nuance. Dat genereert minder likes en reacties, waardoor ze op achterstand staan. „Gematigde partijen hebben doorgaans meer ethische bezwaren bij het gebruik van AI-technologieën”, ziet Sanne Kruikemeier, hoogleraar digitale media en samenleving aan de Wageningen Universiteit. Die bezwaren leven ook bij hun kiezers. Daardoor is het afbreukrisico voor hen groter, zegt Kruikemeier. Traditionele middenpartijen hechten nog altijd aan feiten. Geïdealiseerde, niet-bestaande beelden passen daar niet bij.

Bij internetpropaganda speelt er nog iets waardoor uiterst rechtse, populistische partijen vooroplopen. In de jaren nul werden sociale media vooral gezien als open bron van informatie, mondiaal verbindend en democratisch vernieuwend. Nu er meer ethische bezwaren spelen, zoals zorgen over privacy en geestelijk welzijn van gebruikers, zijn gematigde partijen huiverig om sociale media ten volle te benutten. Uiterst rechtse partijen hebben die bezwaren minder en hebben vaker een afwijzende houding tegenover traditionele media. Dat dwingt hen te innoveren en nieuwe kanalen te kiezen.

Neem TikTok: in de aanloop naar de verkiezingen van twee jaar geleden waren veel partijen terughoudend met het gebruik, vanwege de Chinese eigenaar van het platform. VVD en D66 vertrokken in 2023 daarom bijvoorbeeld tijdelijk van TikTok. FVD-partijleider Thierry Baudet zette er juist vol op in, en is met ruim 243.000 volgers de grootste Nederlandse politicus op TikTok. En dat is relevant: 40 procent van de Nederlandse jongeren informeert zich via dit platform.

3 Praktisch, toegankelijk, goedkoop AI-propaganda is op drie punten een verheviging van wat academici ‘traditionele propaganda’ noemen: schaal, bereik en snelheid. Een enorme hoeveelheid content kan gemaakt worden tegen een lage prijs.

Daar is een woord voor: ‘slopaganda’. De drie academici die de term dit jaar hebben gemunt, Michal Klincewicz (Tilburg School of Humanities and Digital Sciences), Mark Alfano, (Macquarie University) en Amir Ebrahimi Fard (onafhankelijk academicus), borduren ermee voort op het woord ‘slop’, in het Nederlands ‘drek’, een nieuwe term voor de lage kwaliteit van de AI-beelden die sociale media overspoelt.

Buiten gevestigde politieke partijen, die in veel gevallen budget hebben voor reclame, kan er zo makkelijk van ‘onderop’ campagne worden gevoerd, door individuen. Zo zie je ook dat de AI-beelden die politici delen lang niet altijd door henzelf gemaakt zijn.

De AI-beelden die politici delen, zijn lang niet altijd door henzelf gemaakt Het maakproces gaat bovendien sneller dan ooit. De beelden zijn razendsnel en in overrompelende hoeveelheid te maken. Dat kan een strategie zijn. Zoals de regeerstijl van Trump vaak ‘flooding the zone’ wordt genoemd met de opeenstapeling van ‘executive orders’, zo zijn AI’s alternatieve weergaven van de werkelijkheid en controversiële statements nauwelijks bij te benen, laat staan te pareren.

Die combinatie, van snelheid, bereik en schaal, maakt het mogelijk heel gericht een „eindeloze stroom” aan „dreigend uitziende berichten” op sociale media te verspreiden, concluderen Klincewicz, Alfano, en Fard. En ook als duidelijk is dat die berichten niet of slechts gedeeltelijk waar zijn, blijkt uit onderzoek dat zulke beelden blijven hangen, en blijvend van invloed kunnen zijn op denkbeelden.

4 Heldere esthetiek AI is een praktisch instrument om politiek in te zetten. Daarbij betoogt hoogleraar Roland Meyer dat de esthetiek van veel AI-beelden goed past bij populistische fantasieën, zoals de Heimatidylle van de AfD.

De beelden hebben een tijdloosheid: ze zijn moeilijk te dateren, juist doordat ze een samensmelting vormen van miljoenen online gepubliceerde beelden. Dat maakt de beelden „inherent nostalgisch”, zei Meyer afgelopen mei in zijn lezing over de esthetiek van AI op een conferentie in Hamburg. AI is eigenlijk, zegt hij daar, een „nostalgiemachine”. Het borduurt voort op dat wat er al was, waarmee het beelden maakt die waar hadden kúnnen zijn. Dat verbindt Meyer aan de conservatieve hang naar het verleden.

AI-beeld van de Amerikaanse president Trump en de Israëlische premier Netanyahu.Beeld via Truth Social

Daarnaast fungeren veel AI-beeldgeneratoren als ‘clichéversterkers’, ziet Meyer, door hoe de programma’s gebouwd worden. Hij laat in zijn lezing zien welke beelden Midjourney, een AI-programma dat tekst in beeld omzet, genereert bij het verzoek een ‘happy german family’ te tonen. Blonde moeder in jurk, donkerblonde vader in witte blouse in werkpak, met vrolijke blonde kinderen tegen een achtergrond van Duits vakwerk en landschap.

Zulke plaatjes, legt hij uit in Sozusagen, zijn „extreem vereenvoudigd, heel helder leesbaar, geen enkele ambivalentie”. Er gaat een soort pseudo-realisme van uit, met een zweem va