C-Archief 2021-2025

VERTALING: Zeker, hier is de vertaling van het artikel naar het Nederlands:

Heeft Mette F. het activisme van weleer verdrongen?

Waar zijn de activistische sociaaldemocraten van vandaag? Hoe is het de premier gelukt om het interne debat van de partij over de grote internationale tragedie van deze tijd te smoren?

Afbeeldingstekst Minister-president Mette Frederiksen (S) Foto: regeringen.dk

Door Flemming Ytzen 26 juni 2025, 13:44

Dit is een opiniestuk en geeft de mening van de schrijver weer. Meng je in het debat hieronder - of stuur ons hier je bijdrage.

Vlak voor de recente NAVO-top waagde minister-president Mette Frederiksen (S) zich aan de erkenning dat er nu "fundamentele meningsverschillen" bestaan tussen haar en de Amerikaanse president Donald Trump.

Crisis in de Deens-Amerikaanse betrekkingen? Zeker. Maar daarin liggen mogelijkheden.

De uitspraak van de minister-president heeft natuurlijk betrekking op Trumps wens om 98 procent van het Rijksgemenebest te controleren, maar ongetwijfeld ook op de kwestie van de haperende solidariteit tussen de leden van het Atlantisch Pact in hun houding ten opzichte van de beste manier om het door oorlog verscheurde Oekraïne te helpen.

Meld je aan voor Pios nieuwsbrief

In deze moeilijke toestand is er weinig ruimte om het conflict in Gaza te bespreken, door sommigen de grootste humanitaire en door mensen veroorzaakte catastrofe van deze tijd genoemd, maar geen centrale kwestie tussen Europa en de VS.

Misschien juist daarom zou een Deense premier ruimte kunnen maken voor een bijzonder standpunt; een aanpassing van haar en de eerdere standpunten van de regering, zodat ze beter overeenkomt met wat haar kiezers denken, voelen en vinden?

Een duidelijkere distantie van de oorlogvoering van Israël en een mogelijke erkenning van Palestina als staat, net zoals enkele andere NAVO-leden hebben durven en willen (Noorwegen en Spanje).

Buiten de NAVO heeft EU-lid Ierland Palestina erkend.

Lees ook: Veroordeel nu Israëls oorlogvoering in Gaza en het geweld van de kolonisten op de Westelijke Jordaanoever

Een historisch precedent kan hier leidend zijn. We spoelen de tijd zes decennia terug en nemen een van de grote twistpunten van die tijd onder de loep.

In 1964-65 begon het voor de rest van de wereld duidelijk te worden dat de VS op weg waren naar een onbeheersbaar conflict in Vietnam, verdeeld in een communistisch Noord-Vietnam en een pro-westers Zuid-Vietnam na de Franse terugtrekking in 1954.

Een lokale confrontatie werd in een angstaanjagend korte tijd geïnternationaliseerd, ook omdat de Noord-Vietnamese zijde aanzienlijke steun ontving van de Sovjet-Unie en China.

De interesse van jongere Denen voor het conflict in Vietnam begon pas echt toen linkse en cultureel-radicale jongeren, voornamelijk in onderwijskringen, verontwaardigd raakten over de eenzijdige en de realiteit ontkennende berichtgeving van de media over de Amerikaanse oorlogvoering in Vietnam.

Hoorzitting werd tribunaal genoemd

De toenmalige literaire directeur van uitgeverij Gyldendal, Ole Wivel, schreef op 6 januari 1967 een kroniek in Politiken met de titel "De misdaad in Vietnam". Citaat daaruit:

"Tot Nieuwjaar 1967 hebben Amerikaanse lucht-, zee- en landstrijdkrachten meer explosieven boven Vietnamees grondgebied gedropt dan de VS in heel Europa en Afrika samen verbruikten tijdens de hele Tweede Wereldoorlog. Het is niet zonder effect gebleven. President Johnson en zijn militaire adviseurs en generaals' oorlog heeft de gewassen in Vietnam veranderd in een slijmerige giftige stof, watertoevoeren afgesneden, bruggen, wegennetten en spoorwegen vernietigd, uitgebrande dorpen en vernietigde stadswijken met scholen, ziekenhuizen en woongebouwen achtergelaten onder een regen van ijzer en vuur."

Ole Wivels kroniek was een oproep om het internationale, vrijwillige tribunaal over vermeende oorlogsmisdaden te steunen, dat in 1966 op initiatief van de Engelse filosoof Bertrand Russell (1872-1970) was opgericht.

Lees ook: Zouden de sociaaldemocraten van weleer Mette F.'s aanvallen op de conventies accepteren? Ik denk het niet

Men kan discussiëren over het gebruik van het woord 'tribunaal', vandaag zou de term hoorzitting passender zijn.

Kort na de publicatie van de kroniek werd op initiatief van Ole Wivel een Deense Bertrand Russell Raad opgericht om voorstellen te steunen voor de acceptatie van een internationale onderzoekscommissie en een oorlogsmisdadigersrechtbank.

Achter de raad stonden een vijftigtal Deense intellectuelen, waaronder de schrijvers Villy Sørensen en Ebbe Reich Kløvedal.

De regering onder de sociaaldemocratische minister-president Jens Otto Krag gaf in eerste instantie aan dat de hoorzitting ongewenst was in Denemarken.

Het tribunaal bestond uit een aantal bekende wetenschappers en cultuurpersoonlijkheden. Krachtens hun status gaven de leden publiciteit aan een groeiende volksweerstand tegen de Amerikaanse oorlogvoering in Vietnam.

Vertegenwoordigers van het tribunaal bezochten in december 1966 en januari 1967 Vietnam om materiaal te verzamelen dat een tegenwicht kon vormen voor de informatie die door het officiële VS-materiaal werd gepresenteerd.

Lees ook: Israël ontbinden zou een catastrofe zijn

De eerste sessie was gepland voor april 1967 in Parijs, maar toen president Charles de Gaulle weigerde de bijeenkomst toe te staan, werd de hoorzitting verplaatst naar Stockholm en in mei 1967 gehouden.

Daarna werd besloten een vervolgvergadering in Denemarken te houden in november van hetzelfde jaar.

Ongewenst in Denemarken

De regering onder de sociaaldemocratische minister-president Jens Otto Krag gaf in eerste instantie aan dat de hoorzitting ongewenst was in Denemarken.

Krag verklaarde dat Deense autoriteiten in dat geval gebruik zouden maken van "de wettige middelen die zij passend zouden achten."

De opvatting was dat getuigen die kritische verklaringen konden afleggen over de Amerikaanse oorlogvoering, Denemarken niet in zouden komen.

Onder andere actieve deelnemers aan de protestbeweging was de toenmalige voorzitter van de Speciale Arbeidersbond, Anker Jørgensen.

De verklaring zorgde voor veel ophef in de media en intern binnen de Sociaaldemocratische Partij en de vakbeweging nam de kritiek toe.

Ongetwijfeld onder druk van jongere sociaaldemocraten (de generatie van Svend Auken, Mogens Lykketoft en Poul Nielson) moest Krag toegeven.

Naar verluidt hadden Deense inlichtingendiensten lucht gekregen van het plan van de organisatoren van het tribunaal om de pro-Noord-Vietnamese deelnemers getuigenissen te laten afleggen in Malmö, deze op te nemen op band en ze vervolgens naar Kopenhagen te transporteren en aan een Deens publiek bekend te maken.

Volksdruk werkte

Onder andere actieve deelnemers aan de protestbeweging was de toenmalige voorzitter van de Speciale Arbeidersbond, Anker Jørgensen.

Toen de populaire arbeidersleider in oktober 1972 verrassend premier werd, verklaarde hij kort na zijn aantreden als eerste regeringsleider in een NAVO-land dat hij "de VS uit Indochina" wilde, zoals Anker het in zijn enigszins onbehouwen Engels uitdrukte.

De activisten van die tijd noemden deze verklaring later het grootste concrete resultaat van de Deense Vietnam-beweging.

Wordt Gaza van nu voor de sociaaldemocraten wat Vietnam zes decennia geleden werd? De druk van de sociaaldemocratische basis had gewerkt.

Het volkstribunaal werd doorgevoerd, en in zijn openingstoespraak voor het Folketing op 3 oktober 1967 verklaarde minister-president Jens Otto Krag dat hij de Amerikaanse regering had laten weten dat de VS onvoorwaardelijk de bombardementen op Noord-Vietnam moest staken.

Gaza is het Vietnam van nu

Wordt Gaza van nu voor de sociaaldemocraten wat Vietnam zes decennia geleden werd?

Met meer dan 50.000 doden heeft de tragedie zulke enorme dimensies bereikt dat het onderwerp van een hoorzitting moet worden.

Waar is het huidige Deense activisme dat zo'n zaak op weg kan helpen? In de vakbeweging? Nee, de leden hebben het veel te comfortabel in de sterkste economie van Europa. Op de universiteiten en andere hogere onderwijsinstellingen? Nee, die hebben het te druk met hun carrière te verzorgen voordat ze worden getroffen door de door Nicolai Wammen (S) gedicteerde afschaffing van openbare functies.

Hebben jullie opgegeven om Mette Frederiksen een "Jens Otto Krag" te laten leveren?

De politieke partijen? Vergeet het maar. Alleen Enhedslisten toont serieuze interesse, en daar hebben ze het druk met de gemeenteraadsverkiezingscampagne. In de publieke media, TV 2 en DR? Nee, want hier gaat het snel met de seconden-tirannie en de vele zelfpromotie en inhoudsloze woordwisselingen (en nee, het is niet alleen de schuld van Clement Kjærsgaard).

Dus waar begint deze dringend noodzakelijke zaak? Het oprichten van een volkstribunaal over de onredelijke dood van tienduizenden Palestijnse burgers? Discussies over de tweestatenoplossing? De vredesvooruitzichten in het Midden-Oosten meer algemeen?

Frit Forum, de studentenorganisatie van de sociaaldemocraten, bestaan die nog?

Hebben jullie opgegeven om Mette Frederiksen een "Jens Otto Krag" te laten leveren?

The Hague Summit Declaration issued by the NATO Heads of State and Government participating in the meeting of the North Atlantic Council in The Hague 25 June 2025 25 Jun. 2025 -|Press Release 2025 001Issued on 25 Jun. 2025|Last updated: 25 Jun. 2025 09:50 EnglishFrenchRussianUkrainian

We, the Heads of State and Government of the North Atlantic Alliance, have gathered in The Hague to reaffirm our commitment to NATO, the strongest Alliance in history, and to the transatlantic bond. We reaffirm our ironclad commitment to collective defence as enshrined in Article 5 of the Washington Treaty – that an attack on one is an attack on all. We remain united and steadfast in our resolve to protect our one billion citizens, defend the Alliance, and safeguard our freedom and democracy.

United in the face of profound security threats and challenges, in particular the long- term threat posed by Russia to Euro-Atlantic security and the persistent threat of terrorism, Allies commit to invest 5% of GDP annually on core defence requirements as well as defence-and security-related spending by 2035 to ensure our individual and collective obligations, in accordance with Article 3 of the Washington Treaty. Our investments will ensure we have the forces, capabilities, resources, infrastructure, warfighting readiness, and resilience needed to deter and defend in line with our three core tasks of deterrence and defence, crisis prevention and management, and cooperative security.

Allies agree that this 5% commitment will comprise two essential categories of defence investment. Allies will allocate at least 3.5% of GDP annually based on the agreed definition of NATO defence expenditure by 2035 to resource core defence requirements, and to meet the NATO Capability Targets. Allies agree to submit annual plans showing a credible, incremental path to reach this goal. And Allies will account for up to 1.5% of GDP annually to inter alia protect our critical infrastructure, defend our networks, ensure our civil preparedness and resilience, unleash innovation, and strengthen our defence industrial base. The trajectory and balance of spending under this plan will be reviewed in 2029, in light of the strategic environment and updated Capability Targets. Allies reaffirm their enduring sovereign commitments to provide support to Ukraine, whose security contributes to ours, and, to this end, will include direct contributions towards Ukraine’s defence and its defence industry when calculating Allies’ defence spending.

We reaffirm our shared commitment to rapidly expand transatlantic defence industrial cooperation and to harness emerging technology and the spirit of innovation to advance our collective security. We will work to eliminate defence trade barriers among Allies and will leverage our partnerships to promote defence industrial cooperation.

We express our appreciation for the generous hospitality extended to us by the Kingdom of the Netherlands. We look forward to our next meeting in Türkiye in 2026 followed by a meeting in Albania.

---

Samenvatting: De Evolutie van Politieke Begrippen in Nederland

Het artikel bespreekt de evolutie van politieke begrippen in Nederland, met een focus op de verschuiving van 'socialisme' naar 'sociaaldemocratie' binnen de Partij van de Arbeid (PvdA). Het begint met een terugblik op het boek "De interventiestaat" (1984), geredigeerd door J.W. de Beus en J.A.A. van Doorn. Dit boek, een vervolg op een eerdere bundel over de 'stagnerende verzorgingsstaat', analyseerde staatsinterventie in diverse maatschappelijke sectoren en bevatte een deel over de destijds onderscheiden politieke stromingen in het zogenaamde 'driestromenland': liberalen, confessionelen en socialisten.

Vijf jaar later, in 1989, verscheen "De ideologische driehoek. Nederlandse politiek in historisch perspectief", dat de hoofdstukken over de politieke richtingen uit "De interventiestaat" actualiseerde en uitbreidde. De volgorde van de stromingen werd gewijzigd naar liberalen, confessionelen en socialisten, overeenkomstig hun historische dominantie.

In 1996 verscheen een herziene tweede druk van "De ideologische driehoek". Opvallend was de vervanging van het hoofdstuk over socialisten door een bijdrage van Piet de Rooy over 'sociaaldemocraten'. Dit is een cruciaal punt in het artikel. De auteur merkt op dat de PvdA zich, ondanks haar lidmaatschap van de Socialistische Internationale en het gebruik van 'socialisme' in haar publicaties en door vooraanstaande figuren zoals Joop den Uyl, zich de eerste decennia nooit officieel 'socialistisch' noemde in haar statuten. Desondanks werd de term 'socialisme' tot diep in de jaren tachtig breed gebruikt in debatten over de koers van de partij.

De Rooy gaf in zijn artikel uit 1996 aan dat de verschuiving naar 'sociaaldemocratie' voortkwam uit een poging om de politieke 'ambachtelijke kwaliteit' van de jaren vijftig te herwinnen, gezien problemen in de jaren zestig en zeventig. Hij poneerde een tegenstelling waarbij socialisme stond voor revolutionair elan en sociaaldemocratie voor gematigd pragmatisme.

De auteur van het artikel stelt dat De Rooy de begrippen ahistorisch gebruikte en er een nieuwe betekenis aan gaf. Het Plan van de Arbeid, bijvoorbeeld, wordt juist gezien als een wending naar democratisch socialisme. De kernvraag die het artikel opwerpt, is waarom in de jaren negentig (of eerder, in de jaren tachtig) het vertrouwde, brede begrip socialisme werd ingeruild voor het concept sociaaldemocratie, en waarom beide begrippen plotseling een compleet andere betekenis kregen.

---

Europa's Toenemende Onafhankelijkheid en de Gevolgen voor de VS

Decennialang heeft de Verenigde Staten er bij Europese NAVO-bondgenoten op aangedrongen meer bij te dragen aan hun eigen defensie. Tegen de NAVO-top van 2024 in Washington hadden zij de boodschap begrepen: 23 van de 32 NAVO-leden besteden nu twee procent van hun bbp aan defensie, het gestelde doel van het bondgenootschap, vergeleken met slechts zes leden in 2021.

Deze toename wordt vaak toegeschreven aan Donald Trump en zijn kritische retoriek over Europese defensie-uitgaven. Hoewel Trump's standpunt een rol heeft gespeeld, was de stijging al eerder ingezet. Europese landen voelen zich al ruim tien jaar meer bedreigd door Rusland, met de agressie in Oekraïne als duidelijk voorbeeld. Tegelijkertijd zagen zij dat Washington minder aandacht had voor Europa en meer voor Azië. Deze factoren hebben geleid tot een gestage toename van defensie-uitgaven, inkoop en productie, waardoor Europa al vóór Trumps terugkeer in 2025 sterkere legers opbouwde. Deze trend zal naar verwachting ook na zijn presidentschap doorzetten, aangezien Europa nu een fundamenteel veranderd Verenigde Staten ziet en minder vertrouwen heeft in Amerikaans leiderschap om hun belangen te waarborgen.

Voor de Verenigde Staten is de groeiende Europese defensie-uitgaven in veel opzichten goed nieuws. Hierdoor kan Washington zich richten op China als primaire focus en Rusland als secundaire. Dit is een doel dat generaties Amerikaanse presidenten hebben nagestreefd.

Echter, Amerikaanse functionarissen moeten zich ook bewust zijn van de nadelen van dit succes. Een sterker Europa betekent het einde van het comfortabele Amerikaanse leiderschap. Nu Europa meer voor zichzelf zorgt, zal het minder geneigd zijn de belangen van Washington te volgen. Dit kan leiden tot minder aankopen van Amerikaanse wapens, het weigeren van het gebruik van Amerikaanse militaire bases in Europa voor operaties elders, en zelfs het belemmeren van Amerikaanse pogingen om de oorlog in Oekraïne te beëindigen op manieren die voorheen ondenkbaar waren.