C2025-10

Nieuwsuur begrijpt het niet. Vrijheid van onderwijs beperkt de lange arm van de overheid Opinie Verbazend die uitzendingen van Nieuwsuur over het bijzonder onderwijs, schrijft Sophie van Bijsterveld, hoogleraar religie, recht en samenleving aan de Radboud Universiteit. De makers hebben volgens haar een vreemde opvatting over democratie. Sophie van Bijsterveld hoogleraar religie, recht en samenleving aan de Radboud Universiteit maandag 6 oktober 2025, 17:27 Reformatorische Gomarus Scholengemeenschap in Gorinchem. Reformatorische Gomarus Scholengemeenschap in Gorinchem. beeld: ANP Dit is een opiniebijdrage. De mening van de auteur is niet per se het standpunt van de redactie. Wilt u reageren? Stuur dan een brief (maximaal 200 woorden) naar opinie@nd.nl. Twee avonden had Nieuwsuur (NPO2) ervoor nodig: ‘religieuze’ scholen die zich niet voegen naar ‘democratische’ waarden moeten worden aangepakt (uitgezonden op 30 september en 1 oktober). Zij worden nota bene door de overheid gefinancierd! De scholen die Nieuwsuur in het vizier had, waren reformatorisch en islamitisch. Velen hebben vast met instemming gekeken. Ik was vooral verbaasd; verbaasd over de opvatting van Nieuwsuur over democratie.

Prominent Wat zijn dan die ‘democratische’ waarden? Prominent in de reportage gonsde het woord ‘autonomie’. Hoezo is dat een democratische waarde? Het kan een filosofisch of levensbeschouwelijk uitgangspunt zijn. Dat is iets anders. Belangrijker nog: is het uitgangspunt van het autonome individu niet een grote illusie die steeds duidelijker door toonaangevende filosofen, pedagogen en psychiaters ontmaskerd wordt? Waarden worden niet alleen aan het individu ontleend en zij vallen ook niet zomaar samen met de waarden die de wetgever op enig moment tot uitdrukking brengt. Er zijn inspiratiebronnen buiten de wet en het eigen ik. Gelukkig maar.

En de waarde van gelijkheid dan? Iedereen weet dat over deze fundamentele waarde in haar precieze uitwerking radicaal anders gedacht kan worden. De dagelijkse politieke strijd in Den Haag is daarvoor exemplarisch. Ook over allerlei gevoelige maatschappelijke kwesties wordt verschillend gedacht in een samenleving die in beweging is. Democratisch burgerschap betekent niet dat iedereen zich naar één inhoudelijke overtuiging richt, maar dat er besef is van die diversiteit en dat daarover vanuit gelijkwaardigheid met waardigheid (dat wel!) gesproken wordt.

Het is democratisch om open te staan voor de aanwezigheid van levensovertuigingen in het maatschappelijke domein. Voor het mogelijk uiteenlopen van zogenoemde kerndoelen in het onderwijs en de levensbeschouwelijke visie van een school, geldt iets vergelijkbaars. Kerndoelen zijn uiteindelijk gebaseerd op de wet en in die zin zijn zij democratisch gelegitimeerd. Dat daar eigen levensbeschouwelijke waarden naast worden gesteld, is op zichzelf uit democratisch oogpunt geen probleem.

Nieuwsuur suggereert ook dat zo’n eventueel uiteenlopen voor een leerling een bron van verwarring is. Is dat altijd zo? Eigentijdse sociologen, zoals Hartmut Rosa, hekelen juist ons onvermogen om met ambiguïteit (dat is meerduidigheid, dubbelzinnigheid, red.) om te gaan, als persoon en als samenleving.

Het is heel herkenbaar: in onze van digitaal denken doordrenkte samenleving moet alles een 0 zijn of een 1. Het maakt de samenleving ongeduldig, onverdraagzaam en plat. Rosa legt zelfs een verband tussen de onmacht om met ambiguïteit om te gaan en het verlies aan vaardigheid om compromissen te sluiten, een essentiële dimensie van democratische politiek.

Vrijheid van onderwijs is een rechtsstatelijke waarde. Zij beperkt de lange arm van de overheid. Dat is maar goed ook. Het is bovendien democratisch om open te staan voor de aanwezigheid van levensovertuigingen in het maatschappelijke domein.

Zinnig Zijn er dan helemaal geen grenzen? Natuurlijk wel. Het is ook belangrijk om daarover te praten, zeker. Om dat zinnig te doen, zijn wel andere uitgangspunten nodig dan de simplistische opvatting dat ‘bij botsing van waarden die van de veronderstelde meerderheid altijd voorgaan’.

ND-lezers-reageren-op-het-Nieuwsuur-onderzoek-naar-refo-onderwijs---Schiet-niet-zo-in-een-kramp-- Lees ook

ND-lezers reageren op het Nieuwsuur-onderzoek naar refo-onderwijs: ‘Schiet niet zo in een kramp!’

Mail de redactie

Delen Advertentie

Opinie Opinie & debat Ingezonden Christelijke school moet kunnen zeggen dat God ons heeft gemaakt, als man en vrouw op elkaar gericht 'In christelijk perspectief heeft God het Joodse volk geen eigen staat beloofd. Er zijn weliswaar veel christenen die dat denken. Vergissen is menselijk.' Opinie De Zoon van God had geen eigen plek. Waarom zou Gods volk dat dan wel hebben? Reformatorische Gomarus Scholengemeenschap in Gorinchem. Opinie Nieuwsuur begrijpt het niet. Vrijheid van onderwijs beperkt de lange arm van de overheid Gen Z (geboren tussen 1997 en 2012) heeft het hoogste personeelsverloop van alle generaties: 22 procent heeft al een baan verlaten, bijna het dubbele van de millennials. Opinie Iedereen is gestrest door AI, terwijl het leven juist makkelijker zou moeten worden Afbeelding Ingezonden ‘Rijnsburg’ probeert Christelijke Gereformeerde Kerken te scheuren. ‘Daar is niets netjes aan’ Campagne Wij Eisen de Nacht, in dit geval in Groningen. 'Terugkeren naar de onbevangenheid van voor het geweld is zo goed als onmogelijk.' Opinie De actie ‘Wij eisen de nacht op’ geeft me een naar gevoel. Voor velen is het ook overdag onveilig Een muurschildering van paus Franciscus in Bagdad. In de begintijd van de islam debatteerden moslims, joden en christenen vrijuit in deze stad. Opinie Islamitische en reformatorische scholen mogen voelen als één pot nat, hun ethiek verschilt fundamenteel De migrantenstem wijst de weg richting Europa, maar overschaduwt de zorgen van veel kiezers in Moldavië zelf. Opinie Is het positief dat Moldavië ‘voor Europa’ heeft gekozen? Niet voor de Moldaviërs zelf