C2025-12

Digibron Zoeken Icoon

Waar bent u naar op zoek? settingsDagblad Publicatiedatum27-06-2023 Auteur(s)L. Vogelaar Pagina9 (Binnenland) DeelKatern Nieuws GenreInterview SectieBinnenland PersonenHeleen van de Fliert

Deel online WhatsApp Facebook Twitter LinkedIn Email „Wilhelmus past bij Datheen” Heleen van de Fliert over Het Volkslied 4 minuten leestijd Het theologische gedachtegoed in het Wilhelmus staat dichter bij Datheen dan bij Marnix van St. Aldegonde. Dit maakt het wat aannemelijker dat Datheen de dichter van het volkslied is.

Dat stelt Heleen van de Fliert na vergelijking van het Wilhelmus met de psalmberijmingen van beide dichters. Terwijl vanouds Marnix vaak als auteur van het lied beschouwd is, kwamen Nederlandse en Vlaamse onderzoekers in 2016 tot de stelling dat het dichterschap van Petrus Datheen waarschijnlijker is. Dat gebeurde op basis van computeralgoritmes waarmee auteurs kunnen worden herkend op basis van schrijfstijl.

Een van de drie onderzoekers, prof. dr. Els Stronks van de Universiteit Utrecht, gaf na afloop van een college tegenover Van de Fliert aan dat een theologische onderbouwing hiervoor nog grotendeels ontbrak. De studente liberal arts and sciences besloot er een scriptie aan te wijden. Dat deed ze ook vanuit interesse: „Ik ben Datheenliefhebber. Als kind leerde ik op de basisschool al enkele psalmen uit zijn berijming en vanaf mijn elfde jaar kerk ik in de oud gereformeerde gemeente in Nederland van Achterberg, waar uit Datheen wordt gezongen. Ik houd van deze berijming, vanwege de eenvoud en de tere Godsvreze die erin doorklinkt. Datheen legt grote nadruk op een gedurig leven in dienst van God. Dat vind ik een mooi accent.”

Godsbeeld

Van de Fliert analyseerde hoe de verhouding tussen God en de vorst wordt aangeduid in de vijftien coupletten van het Wilhelmus. „Daaruit bleek een grote nadruk op de rol van God in het bestuur van de vorst en in diens rijk. Ook spoort de vorst zijn onderdanen voortdurend aan God boven alles te dienen en belijdt hij dit zelf ook te doen. De vorst legt het lot van zichzelf en het volk in Gods hand. Dat sluit meer aan bij het Godsbeeld van Datheen dan bij dat van Marnix.”

De 20-jarige studente bekeek of Datheen bewust afweek van de oorspronkelijke Franse tekst van de psalmen. „Hij blijkt alleen al de tijdsaanduidingen ”altydt” en ”t’ allen stonde” ruim 150 keer toegevoegd te hebben. Die stelligheid zie je ook in het Wilhelmus. Ook in de nadruk op vroomheid stemt Datheens berijming overeen met het volkslied.”

In het Wilhelmus klinkt de oproep aan het volk te bidden om kracht voor de vorst. „In zijn psalmberijming heeft Datheen het element ”kracht” wel tachtig keer toegevoegd, in afwijking van de oorspronkelijke psalmtekst.”

Deze overeenkomsten bewijzen het auteurschap van het Wilhelmus niet, realiseerde Van de Fliert zich. „Ik heb vervolgens bekeken waarom met name dr. S.J. Lenselink het Wilhelmus aan Philips van Marnix van St. Aldegonde toeschreef. Heel veel zinsneden waarin hij overeenkomsten tussen het volkslied en de psalmberijming van Marnix zag, blijken ook bij Datheen voor te komen, en bij Datheen zijn het er zelfs meer. Aan het eind van dit hoofdstuk waren beiden voor mij even waarschijnlijk als auteur van het Wilhelmus.”

In het laatste hoofdstuk vergeleek Van de Fliert het Godsbeeld. „In het Wilhelmus wordt God acht keer als handelend Persoon opgevoerd. Datheen –ik heb alleen de eerste vijftig psalmen bestudeerd– doet dat 140 keer, terwijl hij God 80 keer in lijdende zin noemt. Bij Marnix is dat fifty-fifty. In het Wilhelmus gaat het ook veel over Gods wil. Bij Datheen gaat het in 75 procent van de gevallen over Gods wil en in 25 procent over de wil van de mens. Ook hier is dat bij Marnix 50-50. In het Wilhelmus wordt lijden verbonden met het Godsbestuur. Dat zie je bij Datheen ook, bij Marnix niet.”

Opmerkelijke overeenkomsten, vindt de Amerongse studente. „Ik moest het onderzoek in vier maanden doen, dus ik heb er enkele thema’s uitgelicht. Er is vervolgonderzoek nodig om de conclusies beter te onderbouwen. Gezien de overeenkomsten in theologische visie is het nu echter wel weer wat aannemelijker geworden dat Datheen het Wilhelmus gedicht heeft.”

Woordgebruik

Dat laatste wordt ondersteund door een ander onderzoek rond het volkslied dat dit voorjaar is uitgevoerd. „De onderzoekers in 2016 hebben gekeken naar het woordgebruik en zagen toen overeenkomsten tussen het Wilhelmus en de psalmberijming van Datheen. Dit voorjaar heeft de Chinese promovenda Qianqian Qi een computerprogramma gebruikt dat de functie van de ingevoerde woorden vergelijkt. Daaruit bleek dat Datheen in zijn taalgebruik veel dichter bij het Wilhelmus stond dan Marnix.”

Godsbeeld in Wilhelmus sluit meer aan bij Datheen dan bij Marnix Heleen van de Fliert, onderzoekster

Dit artikel werd u aangeboden door: Reformatorisch Dagblad Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van dinsdag 27 juni 2023 Reformatorisch Dagblad | 34 Pagina's

„Wilhelmus past bij Datheen” Ook interessant voor u

Gebruikersmenu Inloggen Registeren Digibron FAQ Copyright Contact Erdee Media Groep Adverteren Privacyverklaring Cookieverklaring AI-beleid logo erdee media groep

Skip to content Ramaer's Report

A Dutchman's Take On The World

Eigen werk Uitgelicht Nienke Venema, Harm Ede Botje en de hersenverweking van serieuze Nederlandse journalisten Wat is er in godsnaam in Follow the Money gevaren? Zes jaar geleden mocht ik daar de almacht van DPG Media Nederland en Mediahuis over de Nederlandse mediamarkt aan de kaak stellen.

En nu geeft ditzelfde platform, via zijn redacteur Harm Ede Botje, alle ruimte aan Nienke Venema, zodat de directeur van de Stichting Democratie en Media voor de zoveelste keer haar kletsverhaal kan vertellen over hoe de Amerikaanse techreuzen “de informatievoorziening in Nederland in hun greep” hebben.

O ja joh? De laatste keer dat ik keek, was de Nederlandse informatievoorziening toch echt bijna geheel en al in de greep van twee Belgische familie-ondernemingen: DPG Media en Mediahuis. DPG is veruit de grootste van de twee, en claimt dagelijks zo’n acht van de zeventien miljoen Nederlanders te bereiken met de digitale en papieren versies van AD, de Volkskrant, Trouw, Het Parool en een waaier aan regionale titels. Geen enkel ander mediabedrijf in het Nederlandse taalgebied komt ook maar in de buurt van dat bereik. En onlangs mocht DPG nóg groter worden door RTL Nederland in te lijven, waardoor het nu ook de tweede tv-maker van Nederland is, na de publieke omroep.

Nog in 2024 kreeg DPG Media de Big Brother Award uitgereikt. Hállo Harm Botje! Was je dat ook al vergeten?

DPG en Mediahuis doen al jaren precies hetzelfde wat Venema Big Tech verwijt: zij verzamelen data van de gebruikers van hun platformen zonder hen om toestemming te vragen, en verkopen die aan adverteerders. Nog in 2024 kreeg DPG Media de Big Brother Award uitgereikt, een “prijs” van Bits of Freedom voor “personen, bedrijven en overheden die grove inbreuken maken op de digitale rechten van burgers”.

Hállo Harm Botje! Was je dat ook al vergeten?

Stichting Democratie en Media, zo schrijft hij, komt op “voor de democratische rechtsstaat en de vrije pers”. Hou toch op man! SDM is eerst en vooral tuk op geld, voor de financiering van haar eigen activiteiten. Toen SDM nog grootaandeelhouder was in PcM Uitgevers, verkocht zij deze kranten- en boekenuitgeverij aan de hoogste bieder, de private equity firma Apax. Deze Britse “sprinkhaan” woonde PcM totaal uit, en zadelde het bedrijf op met honderden miljoenen aan schuld.

Noodgedwongen kocht SDM de uitgeverij terug, maar zag vervolgens geen andere mogelijkheid dan haar voor een relatieve habbekrats te verkopen aan Christian Van Thillo. Zo ontstond DPG Media Nederland, in 2009. SDM bleef grootaandeelhouder, met een belang van bijna 40 procent. Van Thillo en de stichting stelden destijds de winsten van de Nederlandse kranten “in het bedrijf te laten”, zodat zij konden blijven investeren in goede journalistiek en digitale vernieuwing.

De eerste tien jaren na de overname ontvingen SDM en Van Thillo inderdaad geen dividenden uit hun Nederlandse kranten. De 179 miljoen euro dividend die de familie Van Thillo tot en met 2019 kreeg overgemaakt door haar mediamultinational, kwam volgens hun zeggen geheel en al voor rekening van hun Vlaamse tak. Nog in 2023 schreef Venema in haar jaarverslag: “Er wordt geen dividend meer ontvangen en er is geen financieel belang bij activiteiten of prestaties.”

Van Thillo kon gratis uitbreiden, op kosten van de Nederlandse kranten. SDM verdiende tachtig miljoen euro aan deze deal

O nee? Meteen bij de overname van PcM in 2009 kwamen SDM en Van Thillo overeen dat de familie op termijn geleidelijk aandelen mocht bijkopen van SDM. Tussen 2015 en 2021 groeide Van Thillo’s belang in DPG Media Nederland van een kleine 60 tot 84,3 procent, en slonk dat van SDM van bijna 40 tot de huidige 14,3 procent.

Wel heel bijzonder was, dat Van Thillo voor die expansie geen cent hoefde te betalen. De 86 miljoen euro die met deze aankopen waren gemoeid, werd geheel en al opgehoest door de Nederlandse kranten. Minstens 33 miljoen kwam uit een “statutaire reserve”, een spaarpot die speciaal voor dit doel in de loop der jaren was opgebouwd uit de winsten van diezelfde kranten.

SDM verdiende per saldo zo’n tachtig miljoen euro aan deze transacties, waar zij zelf weer leuke dingen voor linkse mensen van kan doen. Bovendien werkte de stichting zo mee aan de totale verduistering van het financiële reilen en zeilen van de Nederlandse DPG-kranten. Door de uitbreiding van zijn belang hoeft Van Thillo volgens de Nederlandse wet niet langer aparte jaarverslagen te publiceren van zijn Nederlandse dochter. Hij kan haar cijfers voortaan wegpoetsen – “consolideren” heet dat in boekhoudersjargon – in de groepsverslagen van zijn moederholding, DPG Media Group. Het laatste jaarverslag van DPG Media Nederland besloeg het boekjaar 2021.

Dát is het ware gezicht van SDM, dat schuilgaat achter haar zelfgecreëerde masker van “ideële aandeelhouder” in DPG’s Nederlandse kranten. Zelf hamert de stichting voortdurend op haar “gouden aandeel” in DPG Nederland, dat haar in staat stelt belangrijke besluiten te blokkeren, zoals de opheffing van titels, of de verkoop van de gehele Nederlandse dochter aan, pak ‘m beet, Google.

De serieuze journalistiek zoals die wordt bedreven door de DPG-kranten, is voor Van Thillo allang window dressing

Maar hoe geloofwaardig is het dat SDM dat veto ooit zal uitoefenen, als zij het grootste gedeelte van haar belang al voor goed geld aan Van Thillo heeft overgedaan? Hoe geloofwaardig ben je überhaupt als hoeder van de onafhankelijkheid van al die titels en hun journalistiek, als je Van Thillo toestaat de tachtig miljoen euro voor de uitbreiding van zijn belang te halen uit de winsten van diezelfde kranten?

De serieuze journalistiek zoals die nog steeds wordt bedreven door de DPG-kranten, is voor Van Thillo allang verworden tot window dressing, die hem in staat stelt een wit voetje te halen bij politici, toezichthouders en nuttige idioten als Nienke Venema en Harm Ede Botje. “‘Big data, dat is waar het vandaag allemaal om draait in de marketing- en advertentiewereld”, schreef Van Thillo al in 2015 in zijn groepsjaarverslag.

Zowat de enige Nederlandse journalisten die dit proces kritisch volgen, zijn Mark Koster, auteur van de ongeautoriseerde Van Thillo-biografie De Belg, David de Jong van het vakblad Marketing Report, Kim van Keken en ondergetekende. De rest van het gilde hobbelt braaf mee in het frame dat almaar grotere “nationale kampioenen” als DPG en Mediahuis de enige mogelijke buffer vormen tegen de opmars van Mark Zuckerberg, Jeff Bezos en Elon Musk.

Zelfs Follow the Money, een van de slechts twee – de andere is de Correspondent – daadwerkelijke vernieuwers in het Nederlandse medialandschap die erin geslaagd zijn zichzelf een duurzame plek te bevechten in de slagschaduw van de Belgische duopolisten.

God, die overigens niet bestaat, helpe ze de brug over, de weinige overgebleven werkelijk onafhankelijke Nederlandse media en hun journalisten.

NB Ik was vergeten Mark Koster te noemen als een van de weinige kritische volgers van het Vlaamse duopolie. Dit heb ik aangepast in de tekst.

Ga direct naar inhoudGa naar ‘artikel luisteren’

Europa is geen avondland

column In Europa

Caroline de GruyterCaroline de Gruyter Caroline de Gruyter

Caroline de Gruyter Gepubliceerd op 12 december 2025 Leestijd 2 minuten

Luister

Caroline de Gruyter schrijft wekelijks over politiek en Europa. Welkom bij NRC Dit artikel krijg je cadeau omdat wij het belangrijk vinden dat je kennis kunt maken met onze journalistiek. Wil je meer lezen? Dan vragen we je om abonnee te worden. Met onze abonnees kunnen we blijven investeren in goede journalistiek.

Donald Trump weet precies hoe hij Europeanen het hardst kan raken: door te zeggen dat ze altijd verdeeld zijn, dat hun economieën in verval zijn, dat er niemand meer naar ze luistert en dat ze als beschaving „uitsterven” doordat ‘vreemdelingen’ het continent overnemen. Dat ze, kortom, „civilizational suicide” aan het plegen zijn.

Niemand zal beweren dat alles perfect is in Europa, verre van. Maar dit is echt complete flauwekul. Wat het Witte Huis schrijft in zijn Nationale Veiligheidsstrategie 2025, de meest bizarre ooit, klopt van geen kanten. Volgens het IMF heeft het bruto binnenlands product van de Europese Unie net dat van China ingehaald, waarmee de EU na de VS de tweede economie ter wereld is. Europese groeicijfers zijn niet denderend, maar niks om je voor te schamen. De Europese Centrale Bank stelde in september de groeicijfers van de eurozone naar boven bij, van 0,9 naar 1,2 procent. ECB-president Christine Lagarde zei woensdag dat dit waarschijnlijk later deze maand opnieuw gebeurt: „De eurozone houdt zich beter dan we dachten.” Door Trumps tarieven, de oorlog in Oekraïne en alle geopolitieke turbulentie „dacht iedereen dat de groei sterk zou dalen. Dat is niet het geval”.

Het idee dat Europa onder de voet wordt gelopen door niet-Europeanen is absurd En dan nog een. In de top-200 World Competitive Index die de Spaanse econoom Arturo Bris jaarlijks samenstelt voor de IMD Business School in Lausanne, staan 51 Europese bedrijven – waaronder Siemens, ASML en LVMH – en 45 Amerikaanse. Tien van de twintig meest competitieve landen ter wereld zijn Europees. „Het verhaal van Europees verval heeft weinig met de realiteit te maken”, schrijft hij in zijn boek SuperEurope. Europeanen leven langer dan Amerikanen (82 jaar tegenover 77), hebben stabielere instellingen en betere vliegvelden, ziekenhuizen en spoorwegen. Dat Europa onder de voet wordt gelopen door niet-Europeanen is ook absurd. Europa wordt steeds meer een fort, met buitengrenzen die potdicht gaan en een strenger asiel- en immigratiebeleid dan ooit tevoren.

Nu kun je zeggen: dit staat allemaal onder druk. Zeker. De wereld verandert razendsnel, Europa moet mee veranderen. We hebben een oorlog aan de poort die steeds meer onze oorlog is. Deze week zei Sergei Karaganov, vertrouweling van de Russische president, dat Rusland eigenlijk oorlog voert tegen Europa. Een oorlog die al begonnen is. „Europa is onze echte vijand.” Aan de andere kant beuken Amerika en China op ons in – Trumps veiligheidsstrategie is enkel de zoveelste indicatie van het feit dat Europa er echt helemaal alleen voor staat.

Dus wat doen we? Lamenteren dat alles hier zo slecht is? Of het fatalisme achter ons laten en de schouders eronder, door een paar belangrijke keuzes te maken? Dat laatste, mag je toch hopen.

Wat Europa te doen staat? Eén: Oekraïne overeind houden, dat ons tegen Poetin beschermt en de nieuwe Europese veiligheidsgarantie is. Twee: eensgezind een Europese defensie optuigen, om strategische planning- en commandostructuren van de NAVO te kunnen overnemen van Amerika. Defensie is nu puur nationaal. Dat moet Europeser, met een gezamenlijke inlichtingendienst, Europese aanbestedingen, enzovoort. Drie: de interne markt verdiepen en verstevigen. Barrières tussen Europese landen zijn erger dan Trumps tarieven. Er moet veel meer geld naar onderzoek en ontwikkeling, zodat Europese burgers niet alleen beschermd worden tegen de mondiale turbulentie maar tot de winnaars kunnen gaan horen. Iedereen weet hoe dat moet: in het Draghi-rapport staat van a tot z wat er moet gebeuren.

Ten slotte, en dat is het allerbelangrijkste: werken aan wat Benedict Anderson een „imagined community” noemde, een verbeelde gemeenschap. Europeanen delen meer dan een markt of de rationele calculatie dat ze samen meer kunnen dan alleen. Burgers zien de formidabele dreigingen van buiten. Ze zoeken bescherming, veiligheid, een nest. Hoe agressiever Trump, Poetin of Xi worden, hoe meer er een Europese demos ontstaat, die drijft op sentiment, verbondenheid en trots. Die niet alleen verschillen benadrukt maar ook diep-historische, culturele verwantschap en lotsverbondenheid koestert. Europa is geen avondland. Laat Trump maar kletsen.