Democratie en overheid

Als het ‘Den Haag’ werkelijk menens is met het benutten van gedragswetenschappelijke deskundigheid, is een minder vrijblijvende aanpak nodig. Dan moet deze deskundigheid een vaste plek aan tafel krijgen bij de belangrijkste beleidsprocessen. Ook moet worden gezocht naar wegen om meer gedragswetenschappelijke capaciteit te organiseren. Er bestaat op dit moment een forse spanning tussen de soms torenhoge ambities enerzijds en de zeer bescheiden middelen anderzijds. Dat schrijft Will Tiemeijer, onderzoeker bij de WRR, in de Verkenning Tien jaar na ‘Metkennis van gedrag beleid maken’ hoe nu verder? Deze verkenning vormt onderdeel van het WRR-project over de deskundige overheid.

Bij de Nederlandse overheden werken over het algemeen slimme mensen. Toch gaan er regelmatig zaken mis waardoor de vakkundigheid van de overheid in twijfel wordt getrokken. Zijn er nog voldoende ambtenaren met verstand van zaken? Weten ze in de beleidstorens wel hoe het er in de uitvoering aan toegaat? Maakt de overheid zich niet te veel afhankelijk van consultancybureaus? Hebben volksvertegenwoordigingen wel voldoende kennis van zaken om hun wetgevende en controlerende taken goed te vervullen? Dit soort vragen komen regelmatig voorbij in debatten over het functioneren van de overheid. In dit rapport onderzoekt de WRR de staat van de deskundigheid van zowel de ambtelijke als de politieke onderdelen van de overheid op landelijk en gemeentelijk niveau. Overheden moeten hun kennisbasis op een aantal punten versterken, bijvoorbeeld op het gebied van ict. Ook moeten volksvertegenwoordigers beter inhoudelijk worden ondersteund. Daarnaast moeten overheden ook hun organisatie en werkwijzen veranderen om ervoor te zorgen dat de beschikbare deskundigheid zich daadwerkelijk vertaalt in deskundig handelen. De WRR adviseert om roulatiesystemen en loopbaan paden van ambtenaren te herzien en verkokerde organisatiepatronen te doorbreken. Tot slot moet er een Commissaris voor de Rijksdienst komen om de ontwikkeling van deskundigheid op de lange termijn institutioneel te verankeren.

In jaarverslag 2024 gaan we in op het werk van de Nationale ombudsman, de Kinderombudsman en de Veteranenombudsman. Een overheid die er echt voor haar burgers is, maakt plannen die haalbaar en uitvoerbaar zijn. Kabinetsplannen mogen nooit leiden tot onrealistische of onrechtmatige plannen, waarbij anderen de schuld krijgen als het misgaat.

Commissariaat roept op om de interesse in en het gebruik van nieuws te stimuleren Het Digital News Report 2025, dat het Commissariaat voor de Media vandaag presenteert, laat zien dat de interesse in, het gebruik van en het vertrouwen in nieuws daalt. Daardoor ontstaat het risico dat burgers steeds minder goed geïnformeerd zijn. Het vertrouwen...

De Nederlandse democratie komt niet door de APK. Dit concludeert de Democratie Monitor op basis van een omvangrijke data-analyse. In een vandaag verschenen rapport wordt de democratie gekeurd op basis van 45 indicatoren; 18 daarvan staan in het rood.

Podcast · Ja, mevrouw de wethouder · Sharona Malfait, Evelien van der Star en Carla Kranenborg-van Eerd hebben het mooiste ambt dat er is. Althans, dat vinden zij zelf. Alle drie zijn zij wethouder. En vrouw. In deze podcast geven ze inzicht in hun mooie beroep en zijn ze ook eerlijk over de minder leuke kant.

Te weinig carrièreontwikkeling is de belangrijkste reden voor jonge ambtenaren om een gemeente te verlaten. Ook het ‘te weinig gebruik maken van hun competenties’ en een ‘gebrek aan financiële groei’ scoren hoog. Gemeenten kampen met personeelstekort en de uitstroom onder jonge ambtenaren is hoog, maar er bestaat een kloof tussen gemeentesecretarissen en jonge ambtenaren over de ernst van deze problemen.

Ambtenaren moeten vooral zorgen dat mensen krijgen waar ze recht op hebben. Dat vindt een representatief panel van Nederlanders, gevraagd naar het takenpakket van rijksambtenaren. Half april werd het onderzoek ‘Inwonersperspectieven op ambtelijk handelen en ethische dilemma’s’ gepresenteerd in Den Haag.

Maak vacatureteksten voor burgemeesters menselijker en herkenbaarder, zodat meer mensen denken: dit zou zomaar over mij kunnen gaan.

Toen Imane Rachidi in Nederland aankwam, dacht ze in een journalistiek paradijs te zijn beland. Acht jaar later kijkt de correspondent van het Spaanse persbureau EFE er anders tegenaan. Deel 1 van een serie interviews met buitenlandse correspondenten. Hoe kiezen zij hun onderwerpen, en wat valt hen op aan de Nederlandse journalistiek?

Wie in discussies over de toekomst van de Wet open overheid (Woo) terechtkomt, waant zich deelnemer aan een bingo-avond. Je kunt er de klok op gelijk zetten dat steeds weer dezelfde beweringen voorbijkomen. Steevast gevolgd door de conclusie dat de Woo onuitvoerbaar is en 'dus' ingeperkt moet worden. Uit ons onderzoek blijkt nu: daar klopt weinig

Door drempels voor politieke deelname weg te nemen, kan de ondervertegenwoordiging van diverse groepen op lokaal niveau bestreden worden.

Politici moeten kritiek kunnen leveren op de media. Maar er is een dunne grens tussen kritiek om het vak te verbeteren en aanvallen die de journalistiek in een kwaad daglicht zetten. Dat laatste gebeurt, ook in Nederland, steeds vaker. ‘Ze zijn zwak, laf en…

Een aantal maanden geleden zat ik met een mede oud-raadscommunicatieadviseur te lunchen toen wij ons afvroegen waar we in Nederland nu zouden staan op het gebied van raadscommunicatie. Voor mijn boek “Nudging de gemeenteraad” had ik er in 2018 voor het laatst onderzoek naar gedaan, dus dat was toch alweer zes jaar geleden. Van het…

Wat is de dynamiek tussen het politiek debat in de Tweede Kamer en reacties, commentaar en framing op sociale media? Dat onderzochten wetenschappers van de faculteit Geesteswetenschappen en Data School van de Universiteit Utrecht. Analyses van bijna 50 miljoen berichten op Twitter en Telegram geven inzichten in de wisselwerking tussen het politieke debat in de Kamer en online. Centraal in deze analyses staat de wijze waarop bedreigend en radicaliserend taalgebruik…

In Amsterdam is er, net als landelijk, sprake van ongelijkheid in politieke participatie. Dat blijkt uit de ‘Amsterdamse vertaling’ van De Atlas van Afgehaakt Nederland.

Slechts 51% van de kiesgerechtigden ging in 2022 naar de stembus. Dit weerspiegelt de structureel lage opkomst bij gemeenteraadsverkiezingen.

Het ideaal van dé betrouwbare overheid die luistert, eerlijk is en al onze dromen verwezenlijkt, is onbereikbaar, constateert Josje den Ridder van het Sociaal en Cultureel Planbureau. ‘Het kabinet wil het vertrouwen in de overheid terugwinnen. Door te zorgen dat mensen zich gehoord voelen en da

Een analyse van ruim 120 nieuwjaarstoespraken van burgemeesters, commissarissen van de koning door Boudewijn Steur en Diederik Gerritsen.

In de nieuwjaarsredes van burgemeesters is er dit jaar veel aandacht voor polarisatie. Het door Van Dale uitgeroepen Woord van het Jaar wordt te pas en te onpas in de mond genomen. Toch blijkt uit onderzoek dat polarisatie niet toeneemt. Bovendien kan het juist averechts werken wanneer situaties te snel als polarisatie worden gelabeld. Vier tips voor wat je wel kunt doen, gebaseerd op onderbouwde kennis uit wetenschap en praktijk.

Een nooit vertoond aantal van 225 wethouders is in het afgelopen jaar tijdelijk of definitief teruggetreden. Politieke vertrouwensbreuken, persoonlijke- (aandacht voor gezin en familie, pensionering) én gezondheidsredenen waren de belangrijkste valfactoren.  Dit blijkt uit het Wethoudersonderzoek 2024 dat in opdracht van Binnenlands Bestuur is uitgevoerd door DeCollegetafel. Sinds 2002 zijn er jaren waarin een groter […]

'Best practices: van journalisten, voor ambtenaren'

Na de koerswijziging van Meta klinkt opnieuw de roep aan de overheid om sociale mediaplatforms als Facebook, Instagram en X te verlaten.

Mensen denken vaak dat de minister-president de baas van het kabinet is en de hoogste functie in het land heeft. Dat klopt officieel niet, want hij is niet de baas, maar ‘de eerste onder gelijken’ van de ministers. Toch is de rol van de premier in de laatste decennia wel steeds sterker geworden: hij is het gezicht van het kabinet en vertegenwoordigt Nederland ook in het buitenland. Wat is formeel en in de praktijk de rol van de minister-president in verhouding tot de Tweede Kamer en Eerste Kamer, en hoe heeft die rol zich ontwikkeld? Hoe moet de premier zich verantwoorden en welke positie bekleedt hij of zij volgens de spelregels van het parlement? Deze en andere vragen beantwoorden we in aflevering 21 van Het Kamergesprek, het enige tv-programma van Nederland waarin we parlementaire debatten en processen uitleggen. Presentator Kemal Rijken spreekt erover met journalist Leonard Ornstein, campagne-expert Huub Bellemakers, communicatiedeskundige Julia Wouters en journalist Sheila Sitalsing.

In een ongevraagd advies aan regering en parlement pleit de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) ervoor om het versterken van de positie van uitvoerende professionals en organisaties binnen de overheid te versnellen. De maatschappelijke opgaven zijn groot, er is geen tijd te verliezen; de kennis en voeling met de samenleving moet via de uitvoerders onderdeel worden van de overheid. Dat is noodzakelijk voor herstel van het vertrouwen van burgers en het gezag van de overheid.

Het gebruik van sociale media en streamingdiensten blijft groeien. Deze ontwikkeling gaat ten koste van het gebruik van Nederlands media-aanbod. Dit is zorgelijk omdat Nederlandse televisiezenders niet alleen burgers informeren, maar ook een verbindende rol spelen in de samenleving. Streamingdiensten kunnen deze functies niet overnemen, omdat zij geen nieuws en actualiteiten aanbieden en slechts beperkt...

De Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) stelt vast dat er veranderingen nodig zijn in het systeem van het openbaar bestuur om de positie van uitvoerders te versterken. Daarover hebben we in de afgelopen maanden gesproken met veel mensen uit de driehoek politiek, beleid en uitvoering. De centrale vragen daarbij waren: hoe maken we dat uitvoerders meer invloed krijgen, ook als het schuurt? Hoe zorgen we dat de kennis en ervaring van professionals en organisaties in de publieke dienstverlening veel meer centraal komt te staan in het ontwikkelen van beleid en wetgeving? Hoe maken we in het openbaar bestuur ruimte om tijdelijke initiatieven om te vormen naar structurele veranderingen in de samenwerking?