Democratie en overheid

Onderzoek en advies in opdracht van externe organisaties uitgevoerd door filosofen aan het Ethiek Instituut.

De documentaireserie Nederland van Binnen laat zien dat democratie zich niet alleen afspeelt in vergaderzalen, maar juist in het alledaagse: in de gezamenlijke moestuin, aan keukentafels en in buurthuizen. Daarbij keert steeds dezelfde vraag terug: wat doen bewoners zelf, wat ligt bij de overheid en hoe vinden ze elkaar?

Brief aan de informateur namens de Nederlandse mediasector

De Publieke Tribune · Episode

Migranten stemmen massaal populistisch rechts? Links heeft geen verhaal? Socioloog en onderzoeker Niels Spierings ontkracht in dit artikel vier hardnekkige mythes over Nederlands stemgedrag.

Hoe een belrondje veranderde in een onderzoek naar de (on)bereikbaarheid van de Woo-contactpersoon bij gemeenten.

Eens in de drie jaar laat het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) een Werkonderzoek uitvoeren. Het onderzoek vindt plaats onder ruim 100.000 ambtenaren.

Op woensdag 29 oktober 2025 zijn de verkiezingen voor de Tweede Kamer. Daarom gaan we verkiezingsmaterialen testen. Dat doen we tijdens een werksessie in Zwolle, op dinsdag 30 september. Natuurlijk willen we eerst verzamelen wat er al getest is. Dat overzicht vind je op deze pagina.

Zeker deze week, na het rechts-extremistisch geweld in Den Haag, denk ik dagelijks terug aan de belangrijkste les die ik leerde tijdens het vierde jaar van mijn middelbare school. Tijdens maatschappijleer hadden we het een heel schooljaar lang over de begrippen macht en gezag. En vooral over het verschil tussen die twee begrippen. Destijds vroeg ik […]

[Dit blog is een bewerking van een factsheet (zie ook hier) over vertrouwen in de politiek dat de auteurs schreven op verzoek van de commissie voor Binnenlandse Zaken van de Tweede Kamer.] In de aanloop naar Prinsjesdag was er veel aandacht voor het vertrouwen van burgers in de politiek. Dat is na de dubbele kabinetsval […]

Het vertrouwen in de politiek is al enkele decennia een veelbesproken onderwerp in het publieke debat en in de wetenschap. Op verzoek van de Vaste Kamercommissie voor Binnenlandse Zaken van de Tweede Kamer hebben Tom van der Meer (UvA) en Josje den Ridder (SCP) de kennis over het vertrouwen van burgers in de landelijke politiek op een rij gezet.

"We zien al jaren dat de opkomst in onze gemeenschap erg laag is", zegt het Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders.

Er zijn zorgen over de staat van onze democratie, relativerend van ‘wat barstjes’ tot een alarmerend ‘verval van het systeem’. Veel burgers vinden geregeld dat de overheid niet goed naar hen luistert. Zij voelen zich niet of niet meer...

Als het ‘Den Haag’ werkelijk menens is met het benutten van gedragswetenschappelijke deskundigheid, is een minder vrijblijvende aanpak nodig. Dan moet deze deskundigheid een vaste plek aan tafel krijgen bij de belangrijkste beleidsprocessen. Ook moet worden gezocht naar wegen om meer gedragswetenschappelijke capaciteit te organiseren. Er bestaat op dit moment een forse spanning tussen de soms torenhoge ambities enerzijds en de zeer bescheiden middelen anderzijds. Dat schrijft Will Tiemeijer, onderzoeker bij de WRR, in de Verkenning Tien jaar na ‘Metkennis van gedrag beleid maken’ hoe nu verder? Deze verkenning vormt onderdeel van het WRR-project over de deskundige overheid.

Bij de Nederlandse overheden werken over het algemeen slimme mensen. Toch gaan er regelmatig zaken mis waardoor de vakkundigheid van de overheid in twijfel wordt getrokken. Zijn er nog voldoende ambtenaren met verstand van zaken? Weten ze in de beleidstorens wel hoe het er in de uitvoering aan toegaat? Maakt de overheid zich niet te veel afhankelijk van consultancybureaus? Hebben volksvertegenwoordigingen wel voldoende kennis van zaken om hun wetgevende en controlerende taken goed te vervullen? Dit soort vragen komen regelmatig voorbij in debatten over het functioneren van de overheid. In dit rapport onderzoekt de WRR de staat van de deskundigheid van zowel de ambtelijke als de politieke onderdelen van de overheid op landelijk en gemeentelijk niveau. Overheden moeten hun kennisbasis op een aantal punten versterken, bijvoorbeeld op het gebied van ict. Ook moeten volksvertegenwoordigers beter inhoudelijk worden ondersteund. Daarnaast moeten overheden ook hun organisatie en werkwijzen veranderen om ervoor te zorgen dat de beschikbare deskundigheid zich daadwerkelijk vertaalt in deskundig handelen. De WRR adviseert om roulatiesystemen en loopbaan paden van ambtenaren te herzien en verkokerde organisatiepatronen te doorbreken. Tot slot moet er een Commissaris voor de Rijksdienst komen om de ontwikkeling van deskundigheid op de lange termijn institutioneel te verankeren.

In jaarverslag 2024 gaan we in op het werk van de Nationale ombudsman, de Kinderombudsman en de Veteranenombudsman. Een overheid die er echt voor haar burgers is, maakt plannen die haalbaar en uitvoerbaar zijn. Kabinetsplannen mogen nooit leiden tot onrealistische of onrechtmatige plannen, waarbij anderen de schuld krijgen als het misgaat.

Commissariaat roept op om de interesse in en het gebruik van nieuws te stimuleren Het Digital News Report 2025, dat het Commissariaat voor de Media vandaag presenteert, laat zien dat de interesse in, het gebruik van en het vertrouwen in nieuws daalt. Daardoor ontstaat het risico dat burgers steeds minder goed geïnformeerd zijn. Het vertrouwen...

De Nederlandse democratie komt niet door de APK. Dit concludeert de Democratie Monitor op basis van een omvangrijke data-analyse. In een vandaag verschenen rapport wordt de democratie gekeurd op basis van 45 indicatoren; 18 daarvan staan in het rood.

Podcast · Ja, mevrouw de wethouder · Sharona Malfait, Evelien van der Star en Carla Kranenborg-van Eerd hebben het mooiste ambt dat er is. Althans, dat vinden zij zelf. Alle drie zijn zij wethouder. En vrouw. In deze podcast geven ze inzicht in hun mooie beroep en zijn ze ook eerlijk over de minder leuke kant.

Te weinig carrièreontwikkeling is de belangrijkste reden voor jonge ambtenaren om een gemeente te verlaten. Ook het ‘te weinig gebruik maken van hun competenties’ en een ‘gebrek aan financiële groei’ scoren hoog. Gemeenten kampen met personeelstekort en de uitstroom onder jonge ambtenaren is hoog, maar er bestaat een kloof tussen gemeentesecretarissen en jonge ambtenaren over de ernst van deze problemen.

Ambtenaren moeten vooral zorgen dat mensen krijgen waar ze recht op hebben. Dat vindt een representatief panel van Nederlanders, gevraagd naar het takenpakket van rijksambtenaren. Half april werd het onderzoek ‘Inwonersperspectieven op ambtelijk handelen en ethische dilemma’s’ gepresenteerd in Den Haag.

Maak vacatureteksten voor burgemeesters menselijker en herkenbaarder, zodat meer mensen denken: dit zou zomaar over mij kunnen gaan.

Toen Imane Rachidi in Nederland aankwam, dacht ze in een journalistiek paradijs te zijn beland. Acht jaar later kijkt de correspondent van het Spaanse persbureau EFE er anders tegenaan. Deel 1 van een serie interviews met buitenlandse correspondenten. Hoe kiezen zij hun onderwerpen, en wat valt hen op aan de Nederlandse journalistiek?

Wie in discussies over de toekomst van de Wet open overheid (Woo) terechtkomt, waant zich deelnemer aan een bingo-avond. Je kunt er de klok op gelijk zetten dat steeds weer dezelfde beweringen voorbijkomen. Steevast gevolgd door de conclusie dat de Woo onuitvoerbaar is en 'dus' ingeperkt moet worden. Uit ons onderzoek blijkt nu: daar klopt weinig

Door drempels voor politieke deelname weg te nemen, kan de ondervertegenwoordiging van diverse groepen op lokaal niveau bestreden worden.

Politici moeten kritiek kunnen leveren op de media. Maar er is een dunne grens tussen kritiek om het vak te verbeteren en aanvallen die de journalistiek in een kwaad daglicht zetten. Dat laatste gebeurt, ook in Nederland, steeds vaker. ‘Ze zijn zwak, laf en…

Een aantal maanden geleden zat ik met een mede oud-raadscommunicatieadviseur te lunchen toen wij ons afvroegen waar we in Nederland nu zouden staan op het gebied van raadscommunicatie. Voor mijn boek “Nudging de gemeenteraad” had ik er in 2018 voor het laatst onderzoek naar gedaan, dus dat was toch alweer zes jaar geleden. Van het…